Fahrettin Altun’dan sosyal medyada ekonomi manipülasyonu uyarısı

Dijitalleşen dünyada, haberlerin hızlı bir şekilde yayıldığı sosyal medya platformları, dezenformasyonun daha büyük bir tehdit haline gelmesine neden oluyor.

Yanlış bilgiler, yalnızca halkı yanıltmakla kalmıyor, aynı zamanda ekonomi üzerinde ciddi etkiler yaratabiliyor.

Ülkemizde yanıltıcı bilgiye karşı ciddi çalışmalar yürüten Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Prof. Dr. Fahrettin Altun da, dezenformasyonun neden olduğu tehdidin boyutlarını ve Türkiye’nin mücadele stratejilerini değerlendirdi.

"DEZENFORMASYONLA MÜCADELEMİZİ SÜRDÜRÜYORUZ"

İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde DÜNYA gazetesi ile özel bir röportaj gerçekleştirdi.

Prof. Dr. Fahrettin Altun, dezenformasyonla mücadelede kararlılık mesajı vererek özellikle ekonomi alanındaki manipülasyonlara karşı iletişim seferberliğinin sürdürüleceğini vurguladı.

Altun, dezenformasyonun engellenmesine ilişkin yürütülen süreç hakkında, "Gerek ekonomi alanında gerekse diğer alanlarda dezenformasyonun ve benzeri bilgi bozukluklarının bir silah olarak kullanılmasına karşı iletişim seferberliğimizi ve mücadelemizi kararlılıkla sürdürüyoruz." ifadelerini kullandı.

"DEZENFORMASYONUN EN ÇOK ETKİLEMEYE ÇALIŞTIĞI ALAN, PİYASALAR"

Dezenformasyonun ekonomi için piyasa bozucu bir faaliyet olarak değerlendirilebileceğini kaydeden Altun, şöyle konuştu.

"Bugüne kadar edindiğimiz tecrübeler dezenformasyon faaliyetlerinin en çok etkilemeye çalıştığı alanlardan birisinin piyasalar olduğunu bize açık ve net bir şekilde gösteriyor. Özellikle pandemi sonrasında artan belirsizlikler, küresel ekonomideki istikrarsızlıklar ve krizler, dezenformasyon ve mezenformasyon gibi bilgi bozukluklarının etkisiyle daha da derinleşti. Tüm dünyada ulusal ekonomilerin kırılganlığının artmış olmasında elbette kendisine yeni imkanlar bulan dezenformasyon ve manipülasyon faaliyetlerinin etkisi yadsınamaz."

"EKONOMİK AKTÖRLERİN KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE BASKI OLUŞTURUYOR"

Dezenformasyonun ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çeken Altun, açıklamalarını şöyle sürdürdü:

"Ekonomiye ve resmi verilere ilişkin yanıltıcı ve çarpıtılmış verilerle yapılan yorumlar, ortaya atılan çeşitli mesnetsiz iddialar tüm dünyada ekonomik aktörlerin karar alma süreçleri üzerinde bir baskı oluşturabiliyor. Yeni medya mecralarında kendisini 'ekonomist' olarak tanıtan kimselerin ekonomi verilerini çarpıtarak yahut yanlış yorumlayarak yaptıkları değerlendirmelerin sorgulanmadan paylaşılması ve hatta bu tür içeriklerin kendisine konvansiyonel medyada dahi yer bulması, dezenformasyonun piyasa bozucu bir etkiye ulaşmasına neden olabiliyor.

Türkiye olarak biz de maalesef geçen yıllarda zaman zaman bu tür saldırıların hedefi olduk. Bilhassa seçimler öncesinde artan bu tür dezenformasyon ve manipülasyonlar kimi zaman 'döviz alın, bankalardan paranızı çekin' şeklinde spekülatif çağrılarla kendini gösterirken kimi zaman veya 'bakan, kurum başkanı vs. istifa etti' gibi yalanlar şeklinde kendisini gösterdi. Bu tür yalanlardan birisi daha geçen günlerde kimi çevreler tarafından tekrar gündeme getirilmeye çalışıldı. Bazı sosyal medya mecralarında, Hazine ve Maliye Bakanımızın istifa edeceğine veya görevden alınacağına dair yalanlar ortaya attılar.

"HEDEFLERİ GÜVEN ZEDELEMEK"

Elbette biz şunun son derece farkındayız. Son günlerde bu tür yalanları ortaya atanların amaçları, vatandaşlarımızın ekonomiye dair güvenini zedelemek ve piyasalarda belirsizlik yaratmak suretiyle siyasi baskı oluşturarak haksız kazançlar, politik menfaatler elde etmek, hatta ve hatta devam eden yargılama süreçlerini etkilemek.

Fakat hamdolsun, vatandaşlarımızın bu tür kirli hesapların farkında olduğunu ve ekonomi yönetimimiz ve programına olan güveninin sürdüğünü görüyoruz. İletişim Başkanlığı olarak ekonomik istikrarımızın korunması için her türlü dezenformasyon ve manipülasyon faaliyetlerine elimizdeki tüm imkanları kullanarak karşı koyuyoruz ve koymaya devam edeceğiz."

"HIZ BU ÇAĞIN ÖZETİDİR"

Dijitalleşme ile ortaya çıkan "sıcak haber" anlayışına ilişkin görüşlerini bildiren Altun, şöyle konuştu:

"Dijitalleşme, haberciliği elbette birçok açıdan etkiledi, dönüştürdü ve dönüştürmeye devam ediyor. Bu dönüşüm, hem sıcak haber hem de demlenmiş haber için geçerli. Birini diğerinden daha makbul görmek çok makul olmaz. Her ikisinin de kendine yer bulduğu zemin farklı ve medya ekosisteminde kritik rolleri var.

Bir kere 'hız', bu çağın başlı başına bir özeti. Olağan işlerin, olağan süreçlerin dahi hızlandığı, şeylerin çabucak olup bittiği bir yaşam tarzı ile karşı karşıyayız. Ülkemizde, bölgemizde ve dünyada da benzer şekilde anbean gelişmeler oluyor. Dolayısıyla sıcak haber, bir diğer ifadeyle anlık haber, bu veri akışında çok kıymetli.

"HIZ VE HAKİKAT KOL KOLA OLDUĞUNDA GERÇEK BİR GAZETECİLİKTEN SÖZ EDEBİLİRİZ"

Bunu kabul ediyoruz. Lakin haberi hızlı verme refleksiyle gazeteciliğin etik ilkeleri göz ardı edilmemeli. Hızla hakikat kol kola olduğunda, gerçek bir gazetecilikten söz edebiliriz. Haberin en önemli unsuru olan 'doğruluğun' zedelenmemesinden, zamanla yarışırken dezenformasyon kampanyalarının bir parçasına dönüşmemesinden bahsediyorum.

Bununla birlikte, bu hızlı değişimlerin, haber bombardımanının arka planında, bağlamı, bağlantıyı kurma olanağı sağlayacak demlenmiş haberlere ihtiyaç, elbette her zaman olacak. Bu tür, kritik bakış açıları eşliğinde katmanlı, derinlemesine bilgi sunarak toplumda bir anlayış ve kavrayış oluşturur. Bu yönüyle de çok kıymetlidir. Tabii odaklanma süresi giderek kısalan, içerik sağanağı altında her şeyden bir parça yakalamaya çalışan dağınık zihinleri de hesaba katmalıyız. Haberin anlatısı, okuyucunun dikkatini koruyacak şekilde tasarlanmalı. Bir nevi yeni anlatılara ihtiyaç var.

"ESAS OLAN TOPLUMA KARŞI SORUMLULUK BİLİNCİDİR"

Haberin türü ne olursa olsun, esas meselenin topluma karşı sorumluluk bilincidir. Ancak bu sorumluluk duygusu, gazeteciyi yüzeysellikten, ilgi çekmek adına yanıltıcı ifadeler kullanmaktan, bir terör saldırısında olay yerinden görüntüleri fütursuzca servis etmekten ve duyum üzerine bilgi kirliliği yaymaktan uzak tutabilir. Hakikat, bizim en büyük gücümüzdür ve ancak bu bilinçle hükümferma olabilir."

"2 BİNİN ÜZERİNDE KARANLIK GİRİŞİMİ BERTARAF ETTİK"

Sosyal medyanın yaygınlaşması ile daha hızlı yayılan yalan bilgilerle nasıl başa çıkılacağı sorusunu yanıtlayan Altun, şöyle konuştu:

Dijitalin salgın hastalığı yalan, dezenformasyon ve mezenformasyon. Hakikat-ötesi, post-truth çağda yalan haberin ve bilginin yayılma hızı doğru habere ve bilgiye kıyasla çok daha yüksek. Ne yazık ki bu, büyük bir gerçek olarak karşımızda duruyor. Üstelik yalanla hakikat arasındaki sınır, o kadar belirsizleşiyor ki; idrakin karşısında bir sınama olarak konumlanıyor.

Tabii bu yalan içerikler, yalnızca bireylerin algılarıyla oynamıyor; kimi zaman toplumsal fay hatlarını tetikliyor, kimi zaman da demokratik süreçlere zarar veriyor. İşte bugünlerde, ülkemizin ve bölgemizin terörden arındırılması hedefiyle çok kritik gelişmelere şahitlik ettiğimiz bir dönemde, farklı coğrafyalardan elde edilmiş geçmiş tarihli görüntülerin bölgemizde yaşanıyormuş gibi sunulduğunu görüyoruz.

Biz, Dezenformasyonla Mücadele Merkezimiz (DMM) aracılığıyla bu yalanları, yürütülen kara propagandaları tek tek ifşa ediyoruz. Basit bir mesele değil bu. Yaptığımız şey, mezhep temelli fitne ve çatışmaları fitillemeyi amaçlayan çıkar odaklarının hesaplarını bozmak. Bakın bugüne dek, ülkemizi ve bölgemizi hedef alan 2 binin üzerinde karanlık girişimi bertaraf ettik. İletişim Başkanlığı olarak, bu konu en öncelikli çalışma alanlarımız arasında.

"HAKİKATİN KORUNMASI İÇİN MÜCADELE EDİYORUZ"

"Türkiye İletişim Modeli” çatısı altında stratejik iletişimin tüm araç, yöntem ve imkânlarıyla hakikatin korunması, ülkemizin muhafazası için mücadele ediyoruz. Burada en etkili yolun doğrulama inisiyatifleri olduğunu gördük ve bu suretle Dezenformasyonla Mücadele Merkezimizi hayata geçirdik.

Öte yandan toplumumuzun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi süreçlerini de çok önemsiyoruz. Mevcut tablo, bize medya okur-yazarlığının önemini bir kez daha hatırlatıyor. Gerek geleneksel medyada gerek sosyal mecralarda yalan haber ya da içeriklerin üretilmesini, yayılmasını engellemek kadar, bu yalan haber ya da içeriklere karşı bireylerin nitelikli filtreler geliştirmesi de elzem.

"KENDİ ÖZGÜN SAVUNMA STRATEJİLERİMİZLE KÖTÜCİL MANEVRALARLA BAŞ EDİYORUZ"

Toplumumuzun, vatandaşlarımızın yalan haber ya da içeriklere karşı bir anlamda bağışıklık kazanması, savunma mekanizması oluşturması gerekiyor. Biz de elbette bu konudaki farkındalığın artırılması için kurum ve kuruluşlarımızla, üniversitelerimizle, sivil inisiyatiflerle yoğun bir mesai yürütüyoruz.

Tabii bu meseleyi, sosyal medya şirketleri boyutuyla da ele almalıyız. Kullanıcıların paylaşımlarını denetlemek ve yanlış bilgiler hakkında uyarılar eklemek konusunda daha aktif olmaları gerekiyor. Bu doğrultuda, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde parlamenterlerimiz çalışmalar yürütüyor, Türkiye’de faaliyet gösteren sosyal medya mecralarının yöneticilerini ilgili komisyonlarda dinleyerek çözüm önerileri geliştiriyor.

Keşke sosyal medya mecraları, amacına uygun olarak bilgi aktarımı ve demokrasinin gereği ifade özgürlüğünün platformu olarak kullanılsa da bizler, kaynaklarımızı ve enerjimizi sistematik dezenformasyon faaliyetlerini engellemek için sarf etmesek. Lakin biz ne ile karşı karşıya olduğumuzun farkındayız ve kendi özgün savunma stratejilerimizle kötücül manevralarla baş ediyoruz.

"GELENEKSEL MEDYA, YALAN İÇERİKLERE KARŞI DENGELEYİCİ BİR YAPI"

Dezenformasyonla mücadele, her bir insanın, kurumun ve oluşumun ortaklaşa çabasıyla başarıya ulaşabilir. Geleneksel medya, kurumsallaşmış olması ve sahip olduğu nitelikli insan kaynağıyla hakikat mücadelemizin başat unsurlarından elbette. Üstelik geleneksel medya, teknolojik yeniliklere ve dijital dönüşüme, devletimizin de sağladığı imkânlarla çok hızlı uyum sağladı.

Ülkemizde geleneksel medyanın artık yeni medya ile büyük bir eşgüdüm içinde hareket ettiğini görebiliyoruz. Ancak burada, demokrasi ve katılımda çok önemli bir rolü olan geleneksel medyanın, dezenformasyon tuzağına düşmemesi ve temel bir savunma mekanizması oluşturması gerekiyor. Gazetecilik ilkeleri gereği, doğrulama süreçlerine dayalı haber yapma pratiğine sıkı sıkıya tutunmasından bahsediyorum. Çeşitliliğin hâkim olduğu medyamızın, “çağımızın dijital vebası” olarak nitelendirilen dezenformasyonla mücadelede doğrudan, hakikatten yana konumlanması ihtiyacına işaret ediyorum. Sosyal medya ve dijital platformalar aracılığıyla hızla yayılan yalan içeriklere karşı geleneksel medyanın bu süreci dengeleyebilecek en önemli yapılardan biri olduğunu düşünüyorum.

"DUYUM HABERLERİ GAZETECİLİK ALANINDA BİR SEKTÖR HALİNE GELDİ"

Gerçek bir gazetecinin, medya emekçisinin duyum üzerine yazı yazması kabul edilemez. Duyum üzerine yazı yazan, haber yapan kişi gazeteci değil, kullanışlı bir aparattır. Üzülerek şahitlik ediyoruz ki son zamanlarda, duyum haberleri gazetecilik alanında bir sektör haline geldi. Herkesin gazeteci gibi davranabildiği bu dönemde, sosyal medya platformlarında yankılanan seslerin, arka planında ne olduğunu sorgulamak artık bir zorunluluk.

Duyumların, kimi düşünceleri topluma empoze etmek için kullanılması, en basit haliyle dezenformasyon faaliyetlerine katkıdır. Ne yazık ki kimi medya çalışanları, dikkat ederseniz gazeteci demiyorum, hakikatler yerine kendi inandıkları üretilmiş gerçekleri ellerindeki medya gücüyle topluma dayatmaya çalışıyor. Buna habercilik, yazana da gazeteci diyemeyiz. Bu yaptıkları faaliyeti de basın özgürlüğü altında değerlendiremeyiz. Bir de şunu ifade etmeden geçemem. Duyumlar, halkın nabzını tutmanın bir yolu olarak değerlendirilemez. Gerçek bir gazeteci, haberinde yalnızca somut veriler sunmalı, doğrulama mekanizmalarını gerektiği gibi işletmeli ve sadece hakikate hizmet etmelidir.

"HER TÜRLÜ TEHDİT VE SINAMA ANINDA KARŞILIK VERECEK STRATEJİYE SAHİBİZ"

Sözümün başında şunu belirtmekte fayda görüyorum. İletişim alanında Türkiye’ye karşı yürütülecek her türlü tehdit ve sınamaya anında karşılık verecek kurumsal yapıya, planlamaya ve stratejiye sahibiz. Bugün iletişim ekosistemi, anlık teyakkuz halini mecbur kılmış durumda. Bu bilinçle oluşturduğumuz ve çalışmalarımızın ana çatısını oluşturan Türkiye İletişim Modeli, hızlı refleks kabiliyeti ve hakikati önceleyen yapısıyla öne çıkıyor.

Türkiye İletişim Modeli çerçevesinde hayata geçirdiğimiz Dezenformasyonla Mücadele Merkezimiz (DMM) ise, çok stratejik ve kritik bir görevi ifa ediyor. Küresel ölçekte en fazla dezenformasyona maruz kalan ülkelerden biri olarak mücadelemizin kalesi DMM, pek çok ülke tarafından örnek bir uygulama olarak transfer edilmiş durumda. Devletimizin ilgili kurum ve kuruluşlarıyla büyük bir eşgüdüm içinde olan DMM, 7 gün 24 saat esasına göre çalışıyor. Yalanın, kurgunun, kara propagandanın, algı operasyonlarının karşısına hakikati koyarken; dezenformasyonun birey, toplum ve devlet nezdinde oluşturabileceği tahribatları bertaraf ediyor.

"MİLYARLARCA İNSANIN SESİ OLUYORUZ"

Bununla birlikte, dezenformasyonla mücadele faaliyetlerinde, hakikat zemininde güçlü bir karşı ses yükseltmek de hayatidir. Başkanlığımızın stratejik iletişimin tüm araç ve yöntemleriyle yürüttüğü çalışmaların yanı sıra, küresel medyada adil bir temsil sistemi için verdiğimiz mücadeleye de burada değinmeliyim.

İlişkili ve bağlantılı kuruluşlarımız TRT ve Anadolu Ajansı ile uluslararası yayıncılıkta önemli bir yol katettik. Bir kere Batı’dan Doğu’ya tek yönlü ve tek boyutlu haber ve içerik akışının önüne koyduğumuz set, nettir. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın “Daha adil bir dünya” tasavvurunun medyadaki yansıması olarak bu alanda temsil edilmeyen milyarlarca insanın sesi oluyoruz. İnsani, ahlaki ve hakikat temelinde üretilen içeriklerimiz, dünyanın dört bir yanında yankılanıyor. Gönülden inanıyorum ki, Türkiye’nin adalet ve merhamet ikliminden yayılan bu ses, güçlenerek yoluna devam edecek. Çünkü bu sesin temel meselesi, hakikat.

"YAPAY ZEKA ETİK SÖZLEŞMESİ ŞART"

Deepfake teknolojisi, sinsi bir tehdit olarak yerini sağlamlaştırıyor. Baudrillard’ın simülasyon evreninin ana unsurlarından biri gibi sürekli karşımıza çıkıyor. Medya kuruluşlarının bu tür içeriklere karşı artık her an tetikte olması gerekiyor. Medya mensupları deepfake teknolojisine hâkim olmalı. Bu sayede, bu tür içeriklerin nasıl üretildiğini ve nasıl fark edilebileceğini bilerek, oluşturulan haberlerde dikkatli ve eleştirel bir yaklaşım sergileyebilirler. Tabii burada, görüntü veya video içeriği hakkında detaylı bir araştırma yaparak, içeriklerin gerçekliğini kontrol etmek çok önemli. Artık internet ortamında yapılacak kısa bir araştırmayla görüntü veya videoların ne zaman üretildiği bilgisine ulaşılabiliyor. Deepfake’in tespitine yönelik yeni teknolojiler ve yazılımlar da etkili bir yöntem.

Gelişmiş algoritmalar, sahte içerikleri tespit etme konusunda medya mensubu arkadaşlarımıza yardımcı olabilir. Bu tür yazılımlar, görüntülerde anormallikleri analiz ederek derin sahteciliği dahi ortaya çıkarabiliyor. Ben, medyada yapay zekâ etik sözleşmesi şeklinde bir ilkenin kurumsallaşması gerektiğini düşünüyorum. Bu çok daha bağlayıcı ve toplum yararına bir yöntem olacaktır. İnanıyorum ki, bu konuda medya alanındaki hassasiyet, toplumumuza da sirayet edecek ve deepfake gibi sahte içeriklere karşı bilincin güçlenmesine katkı sunacaktır.

Nitekim, dijital teknolojinin bu yeni tehditleri, yalnızca kişi ve kurumlar için değil, demokrasi ve ulusal güvenlik için de bir risk teşkil ediyor."